De merit order
In Nederland gebeurt de handel in elektriciteit op beurzen, zoals de futures, day ahead-en intraday markten. Biedingen worden op basis van prijs continu gematcht, of bijvoorbeeld per uur, zoals op de day-aheadmarkt. Dit gebeurt op basis van de zogenaamde merit order principe, waarbij volgorde van inzet van verschillende energiebronnen wordt bepaald op basis van hun marginale kostprijs. Ook de markten voor reservevermogen maken gebruik van zo’n merit order.
De merit order methode wordt gebruikt om het marktvolume en de bijhorende prijs van een bepaald energieproduct te bepalen. Het Merit Order principe gaat ervan uit dat een producent van elektriciteit alleen elektriciteit produceert als de inkomsten per eenheid elektriciteit hoger zijn dan zijn variabele kosten voor elektriciteit. Op de day-ahead markt wordt zo het volume en de prijs per uur van de volgende dag bepaald. Daarvoor stelt de marktbeheerder een curve op door de biedingen voor de productie samen te voegen waarbij het aanbod gerangschikt is volgens oplopende prijs. Het resultaat is een getrapte curve, met op de x-as het aangeboden volume en op de y-as de gevraagde prijs. (zie grafiek hieronder)
Volgorde
Hernieuwbare energieën – zoals zonne- en windenergie – hebben zeer lage marginale kosten. Deze zijn dus deze te vinden aan de onderkant van de merit order curve. Hetzelfde geldt voor nucleaire energie, die een relatief lage OPEX (operationele kosten) heeft en typisch vlak boven de hernieuwbare energie in de merit order curve te vinden is. Daarop volgen de kolen- en gascentrales. Wanneer CO2 kosten niet ingeprijst zijn, komen de operationele kosten van kolencentrales lager uit dan die van stoom- en gasturbines (STEG-centrale) en komen zij voor STEG centrales in de merit order.
Prijs bepalen
Hernieuwbare energieën – zoals zonne- en windenergie – hebben zeer lage marginale kosten. Deze zijn dus deze te vinden aan de onderkant van de merit order curve. Hetzelfde geldt voor nucleaire energie, die een relatief lage OPEX (operationele kosten) heeft en typisch vlak boven de hernieuwbare energie in de merit order curve te vinden is. Daarop volgen de kolen- en gascentrales. Wanneer CO2 kosten niet ingeprijst zijn, komen de operationele kosten van kolencentrales lager uit dan die van stoom- en gasturbines (STEG-centrale) en komen zij voor STEG centrales in de merit order.
Onderstaande grafiek laat een voorbeeld van een merit order zien.
Wat beïnvloedt de merit order?
Als er pieken in de vraag naar elektriciteit zijn, ligt het vereffeningspunt rechts op de merit order curve, en dus met hoge prijzen. Denk aan koude winterdagen waar kostbare piekeenheden op diesel of benzine moeten worden ingezet. Op zonnige, winderige dagen met veel aanbod zal de transactieprijs dan laag liggen.
Wat beïnvloedt die merit order nog meer? Op de day-ahead markt ziet de curve er in de weekenden anders uit dan op weekdagen, maar er zijn ook seizoensgebonden fluctuaties. Ook de prijzen van gas en kolen hebben een grote impact. Een algemene trend is dat door de toename van hernieuwbare energie, de transactieprijs omlaag gaat en de duurdere energielevering boven het snijpunt komt te liggen (in een onveranderde aanvraagcurve). Hierdoor zullen de energieprijzen dalen op momenten met veel zon- en windproductie. Op jaarbasis hebben gas- en kolencentrales daardoor ook steeds minder draaiuren.